١-١ اهداف
١-١-١ این مقررات به منظور اطمینان از ایمنی ، بهداشت ، بهره دهی مناسب ، آسایش و صرفه اقتصادی ، و تأمین نیازهای حداقل ساکنان و استفاده کنندگان (متصرفان) ابنیه و ساختمان های مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان ، با تعیین محدودیت ها ، ابعاد حداقل فضاها ، نورگیری ، تهویۀ مناسب و سایر الزامات عمومی طراحی و اجرا ، به عنوان مبحث چهارم از مقررات ملی ساختمان ملاک عمل قرار می گیرد .

١-٢ دامنه کاربرد
١-٢-١ این مقررات ناظر بر تمام ساختمان ها و سازه های مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در کشور است و رعایت آن در طراحی ، محاسبه ، نظارت ، اجرا و بهره برداری بناها برای تمام اشخاص حقیقی و حقوقی و مراجع ذکر شده در ماده ٣۴ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در سراسر کشور الزامی است .

١-٢-٢ رعایت این مقررات برای تمام ساختمان ها و سازه هایی که پس از تصویب و ابلاغ آن طراحی و ساخته شوند الزامی است . همچنین در ساختمان های موجود و در دست احداث به شرح زیر ، رعایت این مقررات الزامی خواهد بود :

آ – در ساختمان های در دست احداث و در ساختمان های موجود در مرحلۀ مرمت و بازسازی یا دیگر تغییرات جزئی بنا ، به تشخیص مقامات قانونی مسئول ،
ب – در هنگام تغییر تصرف ساختمان یا فضا یا تغییر کاربری زمین و برای منطبق شدن مشخصات ساختمان یا فضا با مقررات مربوط به تصرف یا کاربری جدید ،
پ – در همه ساختمان های موجود ، که توسط مقام قانونی مسئول ، به علت عدم هماهنگی با این مقررات ، برای ساکنان ، استفاده کنندگان و سایر مردم ، غیر ایمن ، غیر بهداشتی و خطرناک تشخیص داده شوند .
در این صورت شهرداری ها و سایر مراجع صدور پروانۀ ساختمان باید با تعیین مهلت مقرر در مورد تعمیرات ، تغییرات و تعبیۀ تجهیزات لازم به دارندۀ ملک و بنا دستور اقدام دهد و تا اصلاح آن پیگیری نماید .

١-٢-٣ مقررات این مبحث شامل تمام ساختمان ها و سازه های موقت ( غیر از اسکان موقت بازماندگان حوادث غیر مترقبه ) نیز می شود .

١-٢-۴ ساختمان های ثبت شده توسط سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری و ساختمان های دیگری که به تشخیص این سازمان دارای ارزش تاریخی ، فرهنگی و معماری خاص هستند ، با رعایت مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ، تابع ضوابط سازمان مذکور خواهند بود .

١-٢-۵ این مبحث دربرگیرندۀ ضوابط مربوط به ساختمان ها و تجهیزات در محدودۀ مالکیت و داخل پلاک زمین است و برای خارج از پلاک باید به ضوابط طرح های جامع و سایر طرح های مصوب توسعه و عمران شهری مصوب مراجعه شود .

١-٢-۶ در صورت طراحی ساختمان ها برای افراد معلول جسمی – حرکتی ، باید آخرین ویرایش ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی – حرکتی مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران نیز ملاک عمل قرار گیرد .

١-٢-۷ چنانچه در ضوابط هر طرح توسعه و عمران شهری مصوب ، یا سایر ضوابط مصوب محلی ، الزامات با محدودیت های بیشتری تعیین شده باشد ، آن مقادیر در حوزۀ طرح مذکور ملاک عمل قرار می گیرد .

١-٢-۸ در مواردی که ضوابط این مبحث دارای ابهام یا مسکوت می باشد ، استعلام از دفتر مقررات ملی ساختمان ملاک عمل خواهد بود .

١-٣ استانداردها و ضوابط
رعایت آن قسمت از ضوابط  و استانداردهایی که در این مبحث به آنها اشاره شده الزامی است و به مثابۀ جزوی از این مقررات تلقی می شوند .

١-۴ بهره برداری و نگهداری
١-۴-١ در هنگام بهره برداری از ساختمان نباید تصرف یا نحوه استفاده از آن به صورتی تغییر نماید که با مقررات ساختمانی مربوط به تصرف جدید و یا با کاربری های مجاز زمین و ضوابط همجواری تعیین شده در طرح های مصوب توسعه و عمران شهری مغایرت یابد .

١-۴-٢ در ساختمان های موجود ، باید تمهیداتی را به کار بست تا از هرگونه استهلاک یا آسیب که باعث مغایرت مشخصات فضا یا ساختمان با الزامات مقرر شده برای تصرف موردنظر شود ، پیشگیری گردد .

١-۴-٣ در هیچ یک از ساختمان های موجود ، نباید تعمیرات و تغییراتی صورت گیرد که با کاهش ابعاد و ارتفاع فضاها ، سطوح بازشوی تعویض هوا ، سطوح نورگیر و غیره موجب مغایرت با الزامات این مقررات برای تصرف مورد نظر گردد .

١-۴-۴ در عملیات نگهداری و تعمیر ساختمان نباید الزامات بیان شده در این مبحث و سایر مباحث مقررات ملی ساختمان حتی به صورت موقت نقض گردد . مگر آن که تمهیدات لازم برای جبران اثر این اقدامات در حین بهره برداری و فعالیت متصرفان پیش بینی و اجرا شده و هشدارهای لازم با ذکر نوع و دورۀ اثر آن ها به متصرفان داده شده باشد و یا ساختمان به صورت موقت از متصرفان تخلیه و فعالیت های جاری در این دوره متوقف گردد .

١-۴-۵ تمام سطوح خارجی ساختمان باید در شرایط مناسب نگهداری شوند . همۀ دیوارهای خارجی واقع در معرض عوامل جوی ، باید عاری از هرگونه منفذ ، روزنه و شکاف اضافی و مصالح زنگ زده و پوسیده باشند . ضمایم آویز به سازه ، شامل سایبان ها ، تابلوها ، پله های فرار و راه پله های خارجی و دودکش ها ، باید در شرایط مناسب نگهداری شوند و اتصالات آن ها همواره در شرایط ایمن قرار داشته باشند .

١-۵ مدارک فنی
١-۵-١ مالکان اراضی و املاک باید قبل از هر اقدام عمرانی یا تفکیک اراضی و شروع ساختمان از شهرداری یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان ، با رعایت الزامات این قسمت و قسمت ۴-۴-٣ پروانۀ لازم را اخذ نمایند .

١-۵-٢ مالک ساختمان یا نمایندۀ قانونی او باید جهت اخذ پروانه یا هرگونه مجوز ساختمان ، مدارک فنی لازم شامل نقشه ها ، محاسبات و مشخصات فنی که در آن نوع ، چگونگی و حدود کار مورد نظر مطابق بند ١-۵-٣ نشان داده شده است را به تعداد نسخه های لازم ، طبق روال تعیین شده در مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ، به شهرداری یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان و یا هر مقام قانونی مسئول تحویل دهد .

١-۵-٣ مدارک فنی که برای بررسی و تأیید ارائه می شوند باید شامل پلان ها ، مقاطع ، نماها ، جزئیات ، هرگونه محاسبات و سایر مستندات فنی لازم باشند که در آن ها شکل ، اندازه ها ، نوع ، جنس و سایر مشخصات تمام فضاها و عناصر ساختمان از جمله در ، پنجره ، قفسه های ثابت ، لوازم بهداشتی و هرگونه اجزایی که انطباق مشخصات آنها با این مقررات الزامی است ، معین گردیده باشد .

١-۵-۴ پس از تأیید نقشه ها و سایر مشخصات فنی و صدور پروانه ساختمان توسط شهرداری یا مقام قانونی مسئول ، چنانچه به هر دلیل نیاز به تغییراتی در نقشه ها و مشخصات فنی باشد ، باید پیش از هر اقدامی ، مطابق روال مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ، تغییرات مورد نظر به تایید مقام قانونی مسئول رسیده و پروانه ساختمان جدید صادر شود .

١-۵-۵ شهرداری ها یا سایر مراجع صدور پروانه ساختمان موظف‌اند تمام مدارک فنی ساختمان و تأییدیه ها یا هرگونه مستندات لازم از جمله گزارش های مهندس ناظر و مجری ، تأییدیه های کیفیت مصالح و اجزای بکار رفته در ساختمان و سایر موارد که نشان دهندۀ انطباق مشخصات طرح و اجرای ساختمان با مقررات این مبحث است را در نسخه های کامل به تعداد کافی نزد خود نگهداری نمایند .

١-۶ الزامات اجرایی
١-۶-١ مصالح و فرآورده ها و روش های ساختمانی
١-۶-١-١ استفاده از مصالح و فرآورده ها و روش های ساختمان در صورتی مجاز است که علاوه بر انطباق با الزامات مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان ، اثر زیان بخش بر سلامتی سازندگان ، ساکنان و استفاده کنندگان ساختمان و همچنین سایر مردم ، عابران و ساکنان ساختمان های مجاور نداشته باشد .

١-۶-١-٢ استفاده از روش های نوین ساخت و فرآورده ها و مصالح جدید باید به تأیید نهادهای قانونی مسئول برسد و گواهی های لازم برای آنها اخذ گردد .

١-۶-١-٣ حین ساخت ، تمام مصالح و عناصر ساختمانی چون نرده ها و حفاظ ها باید در شرایط مناسب و دور از محیط خورنده نگه داشته شوند و برای محافظت با رنگ مناسب پوشانده شوند .

١-۶-١-۴ در صورت استفاده از اجزاء و سیستم های ساختمانی صنعتی و مدولار ، باید استانداردها و مباحث مربوط در مقررات ملی ساختمان ، از جمله مبحث یازدهم ، رعایت شود.

١-۶-٢ کارگاه ساختمانی
١-۶-٢-١ ساختمان ها و تجهیزات کارگاه های ساختمانی باید طوری در محوطه مکان‌یابی شوند که براساس قوانین و همچنین مقررات ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا مندرج در مبحث دوازدهم ، بدون ایجاد خطر و مزاحمت باشند و با مصوبات شهرداری ها و سایر مراجع قانونی مسئول انطباق داشته باشند .

١-۶-٢-٢ در هنگام ساخت ، باید از پیاده روها و تأسیسات و تجهیزات شهری ، آب و برق و گاز و فاضلاب و شیرهای آتش نشانی ، علائم ادارۀ نقشه برداری و غیره مراقبت گردد و در مدت زمان ساخت دسترسی مأموران مقامات قانونی مسئول به آن ها ممکن باشد .

١-۶-٢-٣ در هنگام ساخت ، باید تصویر پروانۀ ساختمان ، نقشه های ساختمانی و تأسیساتی ، و دفترچۀ اطلاعات ساختمان در محل کارگاه وجود داشته باشد و تابلویی حاوی مشخصات ملک ، ساختمان و مسئولان ساختمان ( مالک ، طراح ، مجری و ناظر ) در محل کارگاه به صورتی که از معبر عمومی قابل رویت باشد ، مطابق با مباحث دوم و بیستم مقررات ملی ساختمان نصب شود .

١-۶-٢-۴ مصالح اضافی و نخاله های ساختمان باید بدون لطمه به محیط زیست ، به طریقی که شهرداری ها و سایر مراجع قانونی مسئول تعیین می کنند ، از محل کارگاه انتقال یابد .

١-۶-٢-۵ درختان ، گیاهان و سایر عناصری که در پروانۀ ساختمان ، نگهداری آن ها الزامی شده است ، باید در هنگام ساخت ، با روش های اصولی و مطمئن محافظت گردند .

١-۶-٢-۶ در صورت الزام به قطع درختان و موافقت شهرداری و سایر مقامات قانونی مسئول ، نشاندن درخت یا درختان جایگزین طبق نظر آنان الزامی است .

١-۶-٢-۷ هرگاه در حین عملیات ساختمان آثاری مربوط به میراث فرهنگی کشور یافت شود ، باید عملیات ساختمانی توسط مالک و سازنده متوقف و به سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کشور و دیگر نهادهای قانونی مسئول اطلاع داده شود . ادامه عملیات ساختمانی منوط به اخذ مجوز از سازمان یا نهادهای یاد شده خواهد بود .

١-۶-٢-۸ تمام زمین ها و ساختمان های خالی باید در شرایط سالم ، ایمن و بهداشتی نگهداری شوند تا به ویرانه تبدیل نشده و آثار منفی بر سلامت و ایمنی مردم نداشته باشند .