2-1 تصرف
 تصرف در لغت به مفهوم دراختیار گرفتن ساختمان یا بخشی از ساختمان به منظور کار یا استفاده ای معین است و در این مقررات ، مقصود از "تصرف" ، نوع و شیوه بهره گیری از بنا یا بخشی از آن است که با مقصودی معلوم در دست بهره برداری بوده یا قرار است برای آن مقصود مورد استفاده واقع شود .
دسته بندی تصرف ها در فصل 3 تشریح شده است .

2-2 احد تصرف
محدوده ای مستقل از یک بنا ، دارای متصرف یا متصرفانی با مالکیت یا مجوز بهره برداری مشخص ، که به وسیله دیوارها و سقف و کف از سایر واحدهای تصرف و فضای عمومی مجزا گردیده است . مانند واحدهای مسکونی ، واحدهای کسبی مستقل ، مغازه ها و واحدهای اداری مستقل .

اتاقهای هتلها و سایر ساختمان های اقامتی ، خوابگاه ها ، بیمارستان ها ، ادارات و یا غرفه های فروش کالا در فروشگاههای بزرگ ، واحد تصرف محسوب نمی شوند .

2-3 بار تصرف
تعداد افراد استفاده کننده از یک فضا ، واحد تصرف یا ساختمان به طور هم زمان، که راه دسترس یا خروج برای آن تعداد طراحی می شود .

2-4 فضا
مقصود از فضا در این مبحث محدوده ای از تصرف یا ساختمان است که برای فعالیتی مشخص در نظر گرفته شده است . فضاها ممکن است در ترکیب با یکدیگر یا مستقل از هم در تصرف های مختلف استقرار یابند . تقسیم بندی فضاها در ارتباط مستقیم با تقسیم بندی تصرف ها نیست و هر تصرف ممکن است از یک یا چند فضا تشکیل شود .  انواع فضاها به طور کلی عبارتند از :

2-4-1 فضای اقامت
فضایی محصور برای زندگی ، خواب و غذا خوردن انسان است ، که به وسیلۀ عناصر ساختمانی از جمله دیوارها ، سقف و کف از سایر فضاها جدا شده و دارای نور و تهویۀ طبیعی و حفاظت لازم در برابر عوامل طبیعی باشد.

2-4-2 فضای اشتغال
فضایی محصور برای کسب و پیشه و استقرار شاغلان به تعداد کمتر از بیست نفر در تمام تصرف هاست ، که به وسیلۀ عناصر ساختمانی از جمله دیوارها یا جدا کننده های قابل جابجایی ( پارتیشن ) ، سقف و کف از سایر فضاها جدا شده و دارای نور و تهویۀ طبیعی یا مصنوعی و حفاظت لازم در برابر عوامل طبیعی باشد .

2-4-3 فضای جمعی
فضایی که برای استفاده جمعی و همزمان بیست نفر و بیشتر در نظر گرفته شده است . فضاهایی مانند سالن گردهم آیی یا کنفرانس ، سالن سینما ، سالن رستوران ، سالن انتظار در ترمینال مسافربری ، سالن قرائت کتابخانه ، سالن نمایش ، سالن نمایشگاه ، شبستان مسجد و استادیوم ورزشی ، فضاهای جمعی محسوب می شوند .

4-4 فضای انبار
شامل همۀ فضاهائی که به منظور انبار کردن کالاها و محصولات غیر خطرناک مورد استفاده قرار میگیرند و محل اشتغال محسوب نمیشوند .

2-4-5 فضای آشپزخانه
فضای دارای نور و تهویه لازم مطابق الزامات مربوط که به امکانات و لوازمی تجهیز شده تا به منظور نگهداری مواد غذایی ، آماده سازی ، پخت و پز و تهیۀ غذا مورد استفاده قرار گیرد.
در مواردی وسایل لازم برای غذا خوردن نیز در همین فضا قرار می گیرد .
آشپزخانه ها از نظر نحوه قرار گیری و معماری بر سه نوع هستند :

آ- آشپزخانۀ مستقل ، که توسط در و سایر عناصر جدا کننده از دیگر فضا ها جدا شده است ؛
ب- آشپزخانۀ باز ، که فضای آشپزخانه بدون وجود در یا دیگر عناصر معماری با سایر فضاها مرتبط است ؛
پ – آشپزخانۀ دیواری ، که در آن تجهیزات آشپزخانه در جوار یا در داخل دیوار جدا سازی شده به شکلی که حدفاصل ردیف قفسه با فضای مجاور هیچ عنصر ساختمانی یا قفسه ای قرار نگرفته باشد و فقط می تواند توسط در های قفسه ها پوشانده شده و از فضای اصلی مجزا گردد؛
آشپزخانه ها از نظر نوع استفاده بر سه دسته هستند :
آ – آشپزخانۀ خانگی ، که برای استفاده یک خانواده یا گروهی مشخص از افراد در نظر گرفته می شوند ؛
ب – آشپزخانه عمومی یا تجاری ، که برای یک فعالیت تجاری مانند رستورانها و هتلها یا مراکز عرضه کننده غذا مورد استفاده قرار می گیرد ؛
پ – آشپزخانه صنعتی ، که برای تولید صنعتی و بسته بندی انبوه غذا ایجاد می شود .

آشپزخانه صنعتی تابع مقررات جدا گانه و خاص خود است .

2-4-6 فضای آبدارخانه
فضایی مشابه آشپزخانه که تنها به امکانات و لوازم آماده سازی و تهیه خوراک سرد و نوشیدنی ها تجهیز می شود و در آن لوازم پخت و پز نصب نمی شود . در مواردی در همین فضا ، با تمهیدات لازم از جمله تهویۀ کافی ، لوازم گرم کردن غذای آماده نیز نصب می گردد.

2-4-7 فضای بهداشتی
فضایی دارای تهویه و روشنایی لازم مطابق مقررات مربوط که به امکانات و لوازمی تجهیز شده ، تا به منظور تأمین بهداشت ساکنان و استفاده کنندگان ساختمان مورد استفاده قرار گیرد .
این فضاها شامل مستراح ، دستشویی و حمام و فضای شستشوی وسائل نظافت می شوند .
فضاهای بهداشتی به طور کلی از نظر نوع استفاده بر سه دسته اند :
آ- فضاهای بهداشتی خصوصی ، که برای استفاده افرادی معین در یک دوره زمانی مانند ساکن فضاهای اقامت یا گروهی مشخص از افراد از جمله کارکنان ثابت یک تصرف اداری ، در نظر گرفته می شوند .

ب- فضاهای بهداشتی عمومی ، که برای استفاده عموم افراد در نظر گرفته می شوند . مانند فضاهای بهداشتی در ساختمان ها و فضاهای عمومی ، یا فضاهای اختصاص یافته به مراجعه کنندگان در تصرف های اداری و یا تجاری .

پ – فضاهای بهداشتی خاص ، که در تصرف ها و فضاهایی مانند بیمارستان ها ، آزمایشگاه های تشخیص پزشکی و آسایشگاه ها برای نیازهای خاص استفاده کنندگان تعبیه می شوند و باید از مشخصات و الزامات مختص خود پیروی نمایند.

2-4-8 فضای ارتباط و دسترس
فضایی که ارتباط و دسترسی به تصرف های درون ساختمان یا بین فضاها از طریق آن صورت می گیرد . چنین فضاهایی ممکن است به عنوان بخشی از ساختمان به صورت محصور و سرپوشیده طراحی شوند و یا به صورت فضای نیمۀ باز متصل به ساختمان در مسیر دسترس و خروج ساختمان قرار گیرند .

2-4-9 فضای تأسیسات
فضاهایی مستقل که تجهیزات و وسایل تأسیساتی ساختمان در آن نصب می شوند . اگر چه ممکن است در مواقعی ، عملیات نگهداری یا تعمیر تجهیزات نصب شده در آن صورت گیرد، فضای اشتغال محسوب نمی شود .

2-4-10 توقفگاه
محل های توقف و نگهداری وسایل نقلیه هستند که توقفگاه های وسایل نقلیه در فضای باز و فضاهای توقفگاه وسایل نقلیه در ساختمان را شامل می شوند .

2-4-11 فضای توقفگاه وسایل نقلیه در ساختمان
توقفگاه های مختص وسایل نقلیۀ ساکنان در ساختمان های مسکونی یا ساختمان هایی که مکان های توقف دارای مالکیت یا حق استفادۀ افراد معین است ، توقفگاه های خصوصی محسوب گردیده و توقفگاه هایی که بدینگونه نیستند و امکان استفادۀ عموم از آن ها میسر است ، توقفگاه عمومی محسوب می گردند .
توقفگاه های خودرو به سه گروه کوچک ( دارای حداکثر 3 محل توقف خودرو ) ، متوسط (دارای 4 تا حداکثر 25 محل توقف خودرو) ، و بزرگ (دارای بیش از 25 محل توقف خودرو ) ، در انواع خصوصی و عمومی تقسیم می شوند .

2-4-12 فضاهای باز
آ – حیاط بیرونی : فضائی باز بیرون محدودۀ ساختمان است ، که قسمت اعظم نورگیری ساختمان از آن تأمین می شود . نسبت سطوح حیاط و سطح زیربنای همکف ، در مقررات طرح های توسعۀ شهری تعیین می شود .

ب – حیاط خلوت :فضائی باز است ، کوچک تر از حیاط بیرونی و معمولاٌ در منتهی الیه دیگر ساختمان که ممکن است در تمام عرض زمین و یا در قسمتی از آن قرار گیرد .
پ – حیاط های داخلی

پ-1- پاسیو: فضائی باز است ، که به وسیلۀ جداره هایی محصور شده و به طور معمول اضلاع آن در تمام ارتفاع ساختمان امتداد یافته ، و وظیفۀ تأمین نور و تهویۀ بخشی از ساختمان را در طبقات بر عهده دارد.

پ – 2- گودال باغچه : فضائی باز درساختمان های گروه 3 ( از دسته بندی بخش 3-2 ) است، که در میان ساختمان قرار دارد و به طور معمول کف آن در سطحی پائین تر از تراز طبقه همکف قرار گرفته است و وظیفۀ تأمین نور و تهویۀ بخشی از ساختمان را بر عهده دارد.

پ-3- حیاط مرکزی : فضائی باز در طبقه همکف ساختمان های گروه 3 است که توسط احجام ساختمانی همان پلاک از دو طرف یا بیشتر محصور گردیده و با رعایت ضوابط طرح های توسعه شهری می تواند بعنوان حیاط اصلی محسوب گردد.

ت – فضای نیمه باز :
به فضاهائی اطلاق می شود که امکان دسترسی از داخل ساختمان داشته و در ارتباط با هوای آزاد قرار دارند ، به گونه ای که حداقل یک وجه آن ها باز است . انواع این فضاها عبارتند از:
ت – 1- بالکن : سطحی است که از دو یا سه طرف به طور مستقیم در مجاورت هوای آزاد قرار گرفته است و زیر آن به وسیله فضای بسته ای اشغال نگردیده باشد .

ت – 2 – بالکن کم عرض : بالکنی است با عرض کمتر از 50/0 متر و حداکثر با طولی برابر با اندازۀ عرض پنجره ای که تا کف امتداد دارد .

ت- 3- مهتابی (تراس) : سطح روبازی از ساختمان ، که بام بخش هایی از طبقۀ زیرین آن است .

ت-4- ایوان : فضایی مسقف است که از یک طرف با هوای آزاد به طور مستقیم ارتباط دارد .

ت- 5- محفظۀ آفتابگیر : فضای نیمه باز ، که در صورت اخذ مجوز از شهرداری ها یا سایر مراجع صدور پروانۀ ساختمانی ، در شرایط اقلیمی مناسب با سطوح شفاف پوشیده می شوند ، یا از ابتدا به صورت بخشی از فضاهای اصلی ساختمان به منظور استفاده از انرژی و نور آفتاب و اجتناب از تبادل حرارت با خارج ساختمان طراحی می شود .

2-5 اتاق
فضایی دارای نور و تهویۀ مستقل مطابق الزامات مربوط ، که به وسیلۀ دیوارها ، در، پنجره ،
سقف وکف از سایر فضاها و محیط خارج ساختمان جدا شده و مطابق ضوابط مربوط ، برای اقامت یا اشتغال در نظر گرفته شده است .

2-6 فضاهای مشاع
بخش هایی از ساختمان یا مجموعه ساختمانی که در انطباق با قانون تملک آپارتمان ها و سایر قوانین مرتبط ، مالکیت آن به عموم مالکان آن ساختمان یا مجموعه تعلق دارد .

2-7 جایگاه امداد رسانی
فضاها و سطوحی که به منظور کمک و امداد رسانی در موارد اضطراری در فضاهای باز در نظر گرفته شده و مورد استفاده قرار می گیرند .

2-8 ساختمان های منفصل

ساختمان هایی هستند که به صورت " کوشک " مانند ، در داخل محوطه و ملک بدون اتصال به ساختمان های پلاک های دیگر قرار دارند .

2-9 ساختمان های متصل
ساختمان هایی هستند که به ساختمان ملک مجاور متصل و یا حد فاصل آنها درز انقطاع بین دو بنا است .

2-10 بسته (پاکت ) حجمی بنا
حجم ساده شده ای است که کل بنا بر اساس ضوابط مصوب در آن محاط می گردد .

2-11 سطح یا جدار نور گذر
به طور کلی به سطح یا جداری اطلاق می شود که ظریب انتقال نور آن بزرگتر از 20 درصد باشد . جدار نور گذر بر دو نوع شفاف و مات است و در این مبحث ، پنجره ها ، نماها و در های خارجی شیشه ای ، نورگیرها و مشابه آنها را شامل می شود .

2-12 بازشو
سطحی از نما و یا دیوارهای ساختمان که با مصالح یا عناصری ساخته شده که ضمن نور گذربودن تمام یا بخشهایی از آن امکان بازو بسته شدن برای تأمین تهویۀ لازم را دارد .

2-13 گشودگی
سطح یا رو زمین در نما یا دیوارهای یک فضا که به روی فضای خارج یا فضای مجاور باز است .

2-14 مصالح غیر ریزنده
مصالحی هستند که اگر به هر صورت شکسته شده یا از محل خود جدا شوند امکان ریزش قطعات آنها وجود نداشته باشد.

2-15 نمای ساختمان
بخشی از جدارۀ خارجی ساختمان است که در معرض دید قرار دارد .

2-16 نمای شیشه ای
در صورتی که نمای ساختمان دارای پوشش حداقل 60 در صد از شیشه باشد نمای شیشه ای نامیده ، و به دو دسته تقسیم می شود :

2-16-1 نمای شیشه ای پیوسته :
به نمایی شیشه ای اطلاق می گردد که دارای سطوحی از شیشه باشد ، به طوریکه در تقسیم آن به بیست متر مربع و بیشتر ، جداکننده ای با مصالح دیگر در بین نباشد .
2-16-2 نمای شیشه ای نا پیوسته :
به نمایی شیشه ای اطلاق می گردد که دارای سطوح شیشه ای باشد که در تقسیمات بیست متر مربعی آن ، جدا کننده هایی با مصالح دیگر وجود داشته باشد.

2-17 شیبراه
سطح شیبداری است که برای ارتباط بین دو سطح دارای اختلاف ارتفاع به کاربرده می شود.

2-18 میله دستگرد
یک میله یا نرده افقی یا مایل که با مشخصاتی معین برای دست گرفتن به عنوان تکیه گاه یا هدایت افراد ، نصب شده است.

2-19 مجرای خارجی نورو هوا
مجرائی منتهی به فضای باز در مجاورت زیرزمین و به منظور تأمین نور و هوای آن است که با تعبیه بازشوهائی به آن (در انطباق با تعویض هوای طبیعی در مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمان )، تأمین نور و هوای فضاهای واقع در زیرزمین را بر عهده دارد.

2-20 سطح الزامی
سطحی است که رعایت مقدار و محدودیت های آن در این مقررات الزامی شده است .

2-21 سطوح نورگیری و تعویض هوای الزامی
سطوحی هستند که جهت حداقل نورگیری و تعویض هوای طبیعی فضاها ، طبق مقررات مربوط و مقادیر جدول 6-1 این مبحث در نظر گرفته می شوند . در محاسبۀ این سطوح ، مجموع سطوح نور گذر مجاز پنجره ها و درها و تمام بازشوها منظور می گردند.

2-22 میان طبقه
طبقه ای که تراز کف آن بین هریک از طبقات اصلی ساختمان به گونه ای قرار دارد که از فضای زیر آن که قابل تصرف است دسترسی دارد و مساحت آن مطابق مقررات ، نسبتی کوچکتر از مساحت فضای زیر آن است .