کلیات

۱) کلیات
۱-۱) هدف
هدف این مبحث تعیین حداقل ضوابط و مقررات به منظور تأمین ایمنی ، بهداشت کار و حفاظت از محیط زیست هنگام اجرای عملیات ساختمانی است .

1-2) دامنه کاربرد
رعایت مفاد این مبحث در انجام عملیات ساختمانی برای کلیه ساختمان های مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان لازم الاجرا است .

۱-۳) تعاریف کلی و واژه ها
در این بخش تعاریف زیر ارائه می شود . سایر اصطلاحاتی که جنبه عمومی ندارد ، در جای خود تعریف خواهند شد . برای اصطلاحاتی که در این مبحث تعریف نشده اند ، معنای متداول آنها مورد نظر است .

۱-۳-۱) عملیات ساختمانی
عملیات ساختمانی عبارت است از تخریب ، خاک برداری ، خاک ریزی ، گودبرداری ، حفاظت گودبرداری و پی سازی ، احداث بناهای موقت و دائم ، توسعه ، تعمیر اساسی و تقویت بنا ، نماسازی ، محوطه سازی و ساخت قطعات پیش ساخته در محل کارگاه ساختمانی ، حفر چاه ها و مجاری آب و فاضلاب و سایر تأسیسات زیر بنایی .

۱-۳-۲) کارگاه ساختمانی
کارگاه ساختمانی محلی است که یک یا تعدادی از عملیات ساختمانی مندرج در بند
۱-۳-۱در آن انجام شود . در صورت اخذ مجوز برای استفاده از معابر مجاور کارگاه جهت انبار کردن مصالح ، یا استقرار تجهیزات و ماشین آلات ، این محل ها نیز جزء کارگاه ساختمانی محسوب می شود .

۱-۳-۳) محل کار
محل کار محلی است در محدوده کارگاه ساختمانی که در اختیار کارفرما باشد و کارگران به درخواست و به حساب کارفرما در آنجا مشغول به کار باشند و برای انجام کار به آنجا وارد شوند .

۱-۳-۴) وسایل و تجهیزات
وسایل و تجهیزات عبارت است از ابزار ، ماشین آلات ، داربست ها ، نردبان ها ، سکوها و تجهیزات مشابه که در کارگاه ساختمانی به کار گرفته می شوند .

۱-۳-۵) مرجع رسمی ساختمان
مرجع رسمی ساختمان مرجعی است که طبق قانون ، مسئول صدور پروانه ساختمان و نظارت و کنترل بر امر ساختمان سازی در محدوده مورد عمل خود باشد .

۱-۳-۶) مرجع ذیصلاح
مرجع ذیصلاح مرجعی است که طبق قانون ، صلاحیت تدوین ، تصویب یا ابلاغ ضوابط و مقررات مشخصی را داشته باشد .

۱-۳-۷) شخص ذیصلاح
شخص ذیصلاح شخصی است که حسب مورد دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی یا کاردانی یا تجربی در رشته مربوط از وزارت راه و شهرسازی یا دارای صلاحیت نظارت بر امور ایمنی ، بهداشت کار و محیط زیست ، یا پروانه مهارت فنی از وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی در رشته مربوط و یا گواهی ویژه تردد و کار با ماشین آلات ساختمانی از اداره راهنمایی و رانندگی باشد .

۱-۳-۸) مهندس ناظر
مهندس ناظر (ناظر) شخص حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال به کار در یکی از رشته های موضوع قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان است که بر اجرای صحیح عملیات ساختمانی در حیطه صلاحیت مندرج در پروانه اشتغال خود نظارت می نماید .

۱-۳-۹) سازنده (مجری)
سازنده (مجری) شخصی است حقیقی یا حقوقی که در زمینه اجرای ساختمان دارای پروانه اشتغال به کار از وزارت راه و شهرسازی است و با عقد قراردادهای همسان که با صاحب کار منعقد می نماید ، اجرای عملیات ساختمانی را بر اساس نقشه های مصوب ، مقررات ملی ساختمان و سایر مدارک منضم به قرارداد بر عهده دارد . سازنده ساختمان نماینده صاحب کار در اجرای عملیات ساختمان بوده و پاسخگوی کلیه مراحل اجرای کار به ناظر و دیگر مراجع نظارت و کنترل ساختمان می باشد .

۱-۳-۱۰) صاحب کار
صاحب کار شخصی است حقیقی یا حقوقی که مالک یا قائم مقام قانونی مالک کارگاه ساختمانی بوده و اجرای عملیات ساختمانی و مسئولیت ایمنی ، بهداشت کار و حفاظت محیط زیست مربوط به آن را بر طبق قرارداد کتبی به سازنده واگذار می نماید . در صورتی که صاحب کار دارای پروانه اشتغال به کار در زمینه اجرا باشد و خود رأساً عملیات اجرایی را عهده دار شود ، سازنده نیز محسوب می شود .

۱-۳-۱۱) پیمانکار
پیمانکار شخصی است حقیقی یا حقوقی که به عنوان پیمانکار جزء یا فرعی اجرای قسمتی از عملیات ساختمانی را بر طبق قرارداد کتبی با سازنده عهده دار می شود .

۱-۳-۱۲) خویش فرما
خویش فرما شخص حقیقی ذیصلاح است که در کارگاه ساختمانی بدون بکار گیری کارگران دیگر و بر طبق قرارداد کتبی پیمانکاری ، مسئولیت انجام قسمت یا قسمت هایی از عملیات ساختمانی را بر عهده می گیرد . خویش فرما در کارگاه ساختمانی پیمانکار جزء یا فرعی محسوب می شود .

۱-۳-۱۳) کارفرما
کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که یک یا چند نفر کارگر را در کارگاه ساختمانی به هزینه خود و با پرداخت مزد به کار می گمارد ، اعم از اینکه پیمانکار جزء ، سازنده یا صاحب کار باشد .


۱-۳-۱۴) کارگر
کارگر شخصی است حقیقی که در کارگاه ساختمانی در مقابل دریافت مزد به درخواست و با هزینه کارفرما کار کند .

۱-۳-۱۵) حفاظت
حفاظت عبارت است از اقدامات و عملیاتی که به منظور نگهداری و مراقبت از افراد ، اشیاء ، اموال ، ابنیه ، وسایل و تجهیزات در مقابل خطرات ناشی از اجرای عملیات ساختمانی بکار برده می شود .

۱-۳-۱۶) ایمنی
ایمنی عبارت است از :
الف : مصون و محفوظ بودن کلیه کارگران و افرادی که به نحوی در کارگاه ساختمانی با عملیات ساختمانی ارتباط دارند .
ب : مصون و محفوظ بودن کلیه افرادی که در مجاورت یا نزدیکی (شعاع موثر) کارگاه ساختمانی عبور و مرور ، فعالیت یا زندگی می کنند .
پ : حفاظت و مراقبت از ابنیه ، خودروها ، تاسیسات ، تجهیزات و نظایر آن در داخل یا مجاورت کارگاه ساختمانی .

۱-۳-۱۷) خطر
خطر به شرایطی اطلاق می شود که دارای پتانسیل رساندن آسیب و صدمه به افراد ، خسارت به وسایل ، تجهیزات ، بناها و از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک عمل از قبل تعیین شده باشد .

۱-۳-۱۸) بهداشت کار (بهداشت حرفه ای)
بهداشت کار (بهداشت حرفه ای) عبارت است از علم و فن پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کار و ارتقای سطح سلامتی افراد شاغل از طریق کنترل عوامل زیان آور محل کار .

۱-۳-۱۹) محیط زیست
محیط زیست عبارت است از سلامت و بهداشت کلیه افرادی که در مجاورت یا نزدیکی (شعاع موثر) کارگاه ساختمانی عبور و مرور ، فعالیت یا زندگی می کنند و همچنین جلوگیری از آلودگی هوا ، آب ، خاک و آلودگی ناشی از عملیات ساختمانی .

۱-۳-۲۰) حادثه
حادثه رخدادی غیر عمد است که به طور غیر منتظره ای اتفاق افتد و باعث خسارت مالی و یا صدمه جانی شود .

۱-۳-۲۱) حادثه ناشی از کار
حادثه ناشی از کار رخدادی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای شاغلین در کارگاه ساختمانی اتفاق افتد . همچنین حوادثی که در حین کمک رسانی به افراد حادثه دیده نیز رخ دهد حادثه ناشی از کار محسوب می گردد .

۱-۳-۲۲) بیماری ناشی از کار یا بیماری شغلی
بیماری ناشی از کار یا بیماری شغلی بیماری است که در اثر اشتغال در محل کار برای کارگر به وجود آمده یا تشدید شده ، و عامل اصلی و مرتبط با آن در محل کار و به عنوان عامل زیان آور در محل کار موجود می باشد .

۱-۳-۲۳) ریسک
حاصل ضرب احتمال وقوع یک رویداد یا مواجهه با عوامل زیان آور در پیامدهای حاصل از آن را ریسک میگویند . به بیان دیگر ، ریسک عبارت است از احتمال بوجود آمدن آسیب و صدمه از یک خطر معین .

۱-۳-۲۴) مدیریت ریسک
مدیریت ریسک عبارت است از شناسایی مخاطرات احتمالی ، ارزیابی ریسک هایی که ممکن است از مخاطرات فوق بوجود آیند ، تصمیم گیری و برنامه ریزی در مورد اقدامات کنترلی به منظور اجتناب یا کاهش سطح ریسک ها ، اجرای اقدامات کنترلی ، مشاهده و بازبینی موثر بودن اقدامات و مستند سازی آنها .

۱-۳-۲۵) ارزیابی ریسک
ارزیابی ریسک یک روش منطقی برای تعیین اندازه کمی و کیفی خطرات ، و بررسی پیامدهای بالقوه ناشی از حوادث احتمالی بر روی افراد ، تجهیزات و محیط است . در حقیقت از این طریق میزان کارآمدی روش های کنترلی موجود مشخص شده و داده های با ارزشی برای تصمیم گیری در زمینه کاهش ریسک خطرات ، بهسازی سیستم های کنترلی و برنامه ریزی برای واکنش به آنها فراهم می شود .


۱-۳-۲۶) کار در ساعت غیر عادی
کار در ساعت غیر عادی عبارت از کاری است که در خارج از وقت عادی و یا از پیش تعیین شده انجام شود . کار نگهبانان و کارگران حفاظت و ایمنی ، کار در ساعت غیر عادی تلقی نمی شود .

۱-۳-۲۷) کار در شب
کار در شب عبارت از کاری است که بین ساعات ۲۲ لغایت ۶ بامداد روز بعد انجام گیرد .

۱-۳-۲۸) سازه موقت
سازه موقت سازه ای است که برای تجهیز کارگاه و در جهت اجرای عملیات اصلی و حفاظتی به صورت موقت اجرا می شود . این سازه باید طبق آیین نامه های مربوط دارای پایداری و استحکام لازم در مقابل بارهای وارده باشد .

۱-۳-۲۹) برچسب گذاری
بررسی ، شناسایی و نشانه گذاری یک ماده و یا ترکیب شیمیایی را برچسب گذاری گویند .

۱-۳-۳۰) برگه اطلاعات ایمنی مواد
برگه و یا مجموعه مطالب در خصوص اطلاعات ایمنی و بهداشتی یک ماده و یا ترکیب شیمیایی شامل اجزای مختلف کاربردی و قابل استفاده در موارد عادی و اضطراری می باشد . این اطلاعات شامل نام ماده و یا ترکیب شیمیایی ، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ، کاربردها ، نحوه استفاده ، درجه اشتعال ، نحوه مقابله در شرایط نشت ، آتش سوزی ، مخاطرات بهداشتی برای انسان ، قابلیت انفجار و اصولاً هرگونه اطلاعات با ارزش در مقابله و پاسخ در شرایط اضطراری و رعایت اصول ایمنی و بهداشتی مربوط به صورت خلاصه و کاربردی است .

۱-۴) مجوزهای خاص و اقدامات قبل از اجرا
۱-۴-۱) قبل از شروع عملیات ساختمانی اقدامات زیر باید توسط سازنده انجام شود :
الف : کلیه پروانه ها و مجوزهای لازم به منظور اجرای عملیات ساختمانی ، تخلیه و انبار کردن مصالح و تجهیزات ، پارک ماشین آلات ساختمانی در پیاده روها ، خیابان ها و سایر فضاهای عمومی ، استفاده از تسهیلات عمومی و همچنین کار در شب از مراجع ذیربط اخذ شود . مسدود و یا محدود نمودن پیاده روها و معابر عمومی با رعایت بند ۲-۲-۱ مجاز خواهد بود .
ب : طرح تجهیز کارگاه ، نحوه حفاظت از درختان داخل و مجاور کارگاه و همچنین در اجرای دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی مصوب شورای تدوین مقررات ملی ساختمان ، پلان و عمق گودبرداری و نحوه حفاظت و پایداری دیواره های گود تهیه و به تأیید مرجع رسمی ساختمان رسیده و یک نسخه از آن جهت نظارت در اختیار ناظر قرار گیرد .
پ : نقشه های اجرایی بررسی و در صورت مشاهده اشکال ، نظرات پیشنهادی برای اصلاح به طور کتبی به صاحب کار و طراح اعلام شود .
ت : برنامه زمان بندی کار ، ساختار سازمانی اجرای کار ، شرح وظایف و مسئولیت های کارکنان کلیدی و مستندات مربوط به تایید صلاحیت آنها کتباً به اطلاع صاحب کار و مهندس ناظر برسد .
ث : بیمه مسئولیت مدنی و شخص ثالث کارگاه و همچنین بیمه اجباری کارگران ساختمانی برقرار گردد .
ج : قطع یا جابجایی انشعاب آب ، برق ، گاز و سایر تاسیسات زیر بنایی قبل از تخریب و گودبرداری .

۱-۴-۲) سازنده موظف است کلیه نقشه ها و مشخصات فنی (از نظر ایستایی) وسایل و سازه های حفاظتی از قبیل راهرو سرپوشیده موقت ، حصار حفاظتی موقت ، توقفگاه و گذرگاه وسایل ، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی و همچنین شمع ها ، سپرها ، پایه های پل ها ، حفاظ ها و دست اندازها و وسایل و تجهیزاتی از این قبیل را قبل از ساخت ، نصب و به کارگیری به تایید شخص ذیصلاح دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی (در حدود صلاحیت مربوط) برساند و یک نسخه از آن را جهت نظارت در اختیار مهندس ناظر قرار دهد . نقشه ها و مشخصات فنی راهرو سرپوشیده و حصار حفاظتی موقت باید به تایید مرجع رسمی ساختمان نیز برسد .

۱- ۵) مسئولیت ایمنی ، بهداشت کار و حفاظت محیط زیست
۱-۵-۱) در هر کارگاه ساختمانی سازنده موظف است اقدامات لازم به منظور حفظ و تأمین ایمنی ، بهداشت کار و حفاظت محیط زیست را به عمل آورد .
۱-۵-۲) هرگاه یک یا چند کارفرما یا افراد خویش فرما به طور همزمان ، در یک کارگاه ساختمانی مشغول به کار باشند ، هر کارفرما در محدوده پیمان خود مسئول اجرای مقررات مربوط به ایمنی ، بهداشت کار و حفاظت محیط زیست می باشد . کارفرمایانی که بطور همزمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول فعالیت هستند ، باید در اجرای مقررات مذکور با یکدیگر همکاری نموده و سازنده یا پیمانکار اصلی نیز مسئول مراقبت و ایجاد هماهنگی بین آنها می باشد . برقراری بیمه مسئولیت مدنی و شخص ثالث از مسئولیت های سازنده ، کارفرما و مسئولین مربوط نمی کاهد .

۱-۵-۳) سازنده و کارفرمایان کارگاه های ساختمانی موظفند از شخص ذیصلاح دارای پروانه اشتغال یا مهارت فنی و یا گواهی ویژه در عملیات ساختمانی استفاده نمایند .بعلاوه ،شاغلین در کارگاه های ساختمانی باید آموزش‌های بهداشت کار و ایمنی را فرا گرفته و گواهی‌های مربوط را از مراجع ذیصلاح دریافت نموده باشند .

۱-۵-۴) سازنده و سایر کارفرمایان کارگاه های ساختمانی موظفند برای تأمین ایمنی ، سلامت و بهداشت کارگران ، وسائل و تجهیزات لازم را بر اساس مقررات این مبحث تهیه و در اختیار آنها قرار دهند . چگونگی کاربرد این وسائل را به کارگران آموخته و نیز در مورد کاربرد وسائل و تجهیزات و رعایت مقررات مذکور نظارت نمایند . کارگران نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسائل مذکور و اجرای دستورالعمل های مربوط می باشند .
 
۱-۵-۵) در کارگاه های با زیر بنای بیش از ۳۰۰۰ متر مربع و یا ۱۸ متر ارتفاع از روی پی ، معرفی شخصی ذیصلاح به عنوان مسئول ایمنی ، بهداشت کار و حفاظت محیط زیست الزامی می باشد . بعلاوه با توجه به دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی ابلاغی وزارت راه و شهرسازی در گودهای با خطر زیاد و بسیار زیاد به کارگیری شخص ذیصلاح و آشنا به مسائل ایمنی گودبرداری به عنوان " مسئول ایمنی کارگاه گودبرداری" الزامی است. تعیین مسئول ایمنی رافع مسئولیت های اصلی سازنده نمی باشد .

۱-۵-۶) در صورت احتمال وقوع حادثه ، سازنده موظف است تا تأمین ایمنی و حفاظت لازم ، از ادامه عملیات ساختمانی در موضع خطر خودداری نماید . در صورت وقوع حادثه منجر به خسارت ، جرح یا فوت ، سازنده موظف است پس از انجام اقدامات فوری برای رفع خطر ، مراتب را حسب مورد به مراجع ذیربط گزارش نماید .

۱-۵-۷) کارفرما نباید به هیچ کارگری اجازه دهد که خارج از ساعت عادی کار ، به تنهایی مشغول به کار باشد . در صورت انجام کار در ساعت غیرعادی ، باید روشنایی کافی ، امکان برقراری ارتباط و نیز تمام خدمات مورد نیاز کارگران فراهم شود .

۱-۵-۸) مهندس ناظر موظف به نظارت بر اجرای مقررات این مبحث در عملیات ساختمانی موضوع بند ۱-۳-۱ می باشد . هرگاه مهندس ناظر در ارتباط با عملیات ساختمانی ، مواردی را خلاف این مبحث مشاهده نماید ، باید ضمن تذکر کتبی به سازنده ، مراتب را به مرجع رسمی ساختمان اعلام نماید .

۱-۵-۹) شهرداری و سایر مراجع صدور پروانه ساختمان و همچنین سازمان نظام مهندسی ساختمان نیز باید بر عملکرد سازنده و مهندس ناظر نظارت نمایند . در صورت بروز تخلف باید مراتب به شورای انتظامی نظام مهندسی ساختمان گزارش گردد .

نوشته شده توسط  پویا حیاتی
شنبه, 23 تیر 772 ساعت 00:00
بازدید 2805 بار
این مورد را ارزیابی کنید
(1 رای)
محتوای بیشتر در این بخش: ایمنی »