چاپ کردن این صفحه

وسایل، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی

۶) وسایل، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی

۶-۱) کلیات

۶-۱-۱) وسایل، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی موضوع این فصل عبارتند از مواردی نظیر:
الف:دستگاه‌ها و وسایل موتوری بالابر از قبیل انواع جرثقیل، پمپ بتن ثابت و متحرک، لیفتراک و آسانسور موقت.
ب:ماشین آلات خاک برداری و گودبرداری از قبیل بیل مکانیکی،لودر،بولدوزر و وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و نقل مصالح و ضایعات ساختمانی از قبیل وانت،کامیون و تراک میکسر.
پ:وسایل و ماشین آلات الکتریکی و مکانیکی که در عملیات مختلف ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، از قبیل دستگاه‌های نجاری ، بتن سازی ، جوشکاری ، تهیه هوای فشرده ، انواع پمپ ، تهویه کننده ، الکتروموتور،مولد برق سیار، لرزاننده،دج بر و وسایل و ابزارهای دستی قابل حمل از قبیل مته و فرز.

۶-۱-۲) سازنده موظف است با توجه به نوع عملیات ساختمانی، وسایل ، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی را متناسب با نوع فعالیت اجرایی انتخاب نماید. استفاده از هر نوع ماشین آلات ساختمانی به صورت غیر متعارف ممنوع می‌باشد.

۶-۱-۳) در صورت اخذ مجوز استقرار وسایل ، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی در معابر عمومی، این وسایل نباید در فاصله کمتر از ۱۵ متر از تقاطع قرار گیرند، همچنین نباید مانع از دیده شدن علایم راهنمایی و رانندگی شده و یا باعث محدودیتی در انجام وظایف سازمان آتش نشانی و سایر واحدهای خدماتی شوند.

۶-۱-۴) وسایل ، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی باید در موارد زیر توسط شخص ذیصلاح بازدید و کنترل گردیده و سپس مورد بهره برداری قرار گیرند:
الف: قبل از استفاده برای اولین بار.
ب:پس از هرگونه جابجایی، نصب یا تغییرات و تعمیرات اساسی.
پ: در فواصل زمانی معین و مناسب ، طبق دستورالعمل سازنده دستگاه.

۶-۱-۵) کلیه رانندگان یا متصدیان ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی باید آموزش های لازم در مورد نحوه کار با این وسایل را طبق قوانین و مقررات فراگرفته و دارای پروانه فنی یا گواهی نامه ویژه از مراجع ذیربط باشد.

۶-۱-۶) قسمت های انتقال دهنده نیروی ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی از قبیل تسمه ها، زنجیرها ، چرخ دنده ها ، محورهای گرداننده و به طور کلی کلیه قسمت های متحرک ماشین آلات که امکان درگیری و ایجاد حادثه برای متصدی آن یا سایر افراد را داشته باشند، باید دارای پوشش یا حفاظ مناسب با استقامت کافی باشند.

۶-۱-۷) قسمت های داغ ماشین آلات و تجهیزات از قبیل لوله ها و خط های انتقال بخار و گازهای خروجی و همچنین قسمت های تیز و برنده ماشین آلات و تجهیزات که امکان برخورد یا تماس متصدی مربوط یا سایر افراد با آنها وجود داشته باشد ، باید محصور و یا با پوشش مناسب حفاظت گردند.

۶-۱-۸) نصب ، راه اندازی ، تعمیر، آزمایش و تنظیم ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی باید توسط اشخاص ذیصلاح انجام گیرد.

۶-۱-۹) برای تأمین سلامتی افراد و جلوگیری از آلودگی محیط زیست باید دستگاه های مولد برق ، هوای فشرده و از این قبیل ، مجهز به محافظ تعدیل صدا و دود تا حدود مواجهه مجاز مصوب وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی باشد.

۶-۱-۱۰) به کار گرفتن ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی در نزدیکی خطوط برق فشار قوی باید با رعایت مفاد بند ۲-۴-۸ صورت گیرد.

۶-۱-۱۱) قبل از شروع به تعمیر، نظافت و روغن کاری ماشین آلات باید آنها را خاموش نمود. ضمناً ً وسایل و ماشین آلاتی که با برق کار می کنند ، باید جریان برق آنها نیز قطع گردد.

۶-۱-۱۲) تعمیر وسایل و تجهیزاتی که حاوی بخار یا هوای فشرده باشد ، تا زمانی که بخار یا هوای فشرده آنها تخلیه و بی اثر نشده باشند، ممنوع است.

۶-۱-۱۳) وسایل و تجهیزات مکانیکی نباید در نقاطی پارک، نصب و مورد استفاده قرار گیرند که خطر لغزش دستگاه ، ریزش دیوار محل گودبرداری و یا اشتعال و انفجار گازها و مواد قابل اشتعال و انفجار وجود داشته باشد.

۶-۱-۱۴) قبل از بکار گیری آن دسته از وسایل ، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی که نیاز به کنترل اتوماتیک فشار، درجه حرارت ، ولتاژ، شدت جریان و از این قبیل دارند، باید مراقبت کافی به عمل آید که ادوات کنترل در محل خود نصب و آماده به کار باشند.به علاوه بر روی هر یک از وسایل و ادوات فوق باید ظرفیت بار مجاز، فشار مجاز و نظایر آن مشخص بوده و روزانه کنترل گردند.

۶-۱-۱۵) در محل های بسته ای که کارگران در آن مشغول به کار هستند، استفاده از ماشین آلات با موتورهای احتراقی و یا ماشین آلات تولید کننده هر نوع گرد و غبار، دود، گاز و بخار به نحوی که از حدود مجاز مواجهه فراتر رود ممنوع است . مگر اینکه تهویه کافی در نظر گرفته شود.

۶-۱-۱۶) پوشش ها و زره کابل های برق ، لوله ها ، بست ها ، حفاظ ها و سایر قسمت های فلزی وسایل ، تجهیزات و ماشین آلات برقی که مستقیماً تحت فشار برق نیستند، باید به منظور جلوگیری از بروز خطرات احتمالی ، اتصال زمین مؤثری داشته باشند.

۶-۱-۱۷) سیم های اتصال زمین باید دارای ضخامت کافی و در نتیجه مقاومت کم باشند تا جریان برق احتمالی را که بر اثر از بین رفتن یا خراب شدن روکش عایق سیم های داخلی دستگاه و ایجاد اتصال بدنه به وجود می آید ، به خوبی به زمین هدایت نمایند. ضمناً در نقاطی که احتمال آسیب دیدن سیم های اتصال زمین وجود دارد ، باید آنها را با وسایل و پوشش های مطمئن حفاظت نمود.

۶-۱-۱۸) تجهیزات و وسایل حفاظت و کنترل برق، از قبیل کلیدهای قطع و وصل، کلیدهای خودکار، فیوزها و همچنین تابلوهای برق و تخته کلیدها ، باید رعایت ضوابط و مقررات مبحث " طرح و اجرای تاسیسات برقی ساختمان‌ها (مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان) " و آیین نامه " حفاظتی تاسیسات الکتریکی در کارگاه ها " مصوب شورای عالی حفاظت فنی، نصب و مورد استفاده قرار گیرند.

۶-۱-۱۹) در بکار گیری وسایل ، تجهیزات و ماشین آلات ساختمانی ، باید ضوابط مندرج در آیین نامه های مرتبط از جمله آیین نامه های زیر مصوب شورای عالی حفاظت فنی لحاظ گردد:
الف- آیین نامه " حفاظت در مقابل خطرات وسایل انتقال نیرو "
ب-آیین نامه " ایمنی سیستم ، با اتصال به زمین(ارتینگ) "
پ- آیین نامه " حفاظتی صنایع چوب "
ت- آیین نامه " حفاظتی ماشین های سنگ زنی "
ث-آیین نامه " ایمنی جوشکاری و برشکاری گرم "
ج- آیین نامه " حفاظتی تأسیسات الکتریکی در کارگاه ها "
چ- آیین نامه " حفاظتی وسایل حمل و نقل و جابجا کردن مواد و اشیا در کارگاه ها "
ح- آیین نامه " ایمنی ماشین های لیفتراک"
خ- آیین نامه " ایمنی وسایل مخلوط کن همزن در کارگاه "
د- آیین نامه "ایمنی ماشین های افزار"
ذ-  آیین نامه " ایمنی کار با ماشین آلات عمرانی "

۶- ۲) دستگاه ها و وسایل موتوری بالابر

۶-۲-۱) دستگاه ها و وسایل موتوری بالابر عبارتند از کلیه وسایل و تجهیزات ثابت و متحرک موتوری از قبیل جرثقیل ثابت و متحرک ، آسانسورهای موقت حمل بار و نفر که برای بالا بردن ، پایین آوردن ، جابجایی و نصب قطعات و مصالح، وسایل و تجهیزات ساختمانی و افراد مورد استفاده قرار می گیرند.

۶-۲-۲) کلیه قسمت های تشکیل دهنده دستگاه ها و وسایل بالابر و اجزا آنها از قبیل قطعات اصلی ، اتصالات ، کابل ها ، زنجیرها ، قلاب های بلند کننده ، مهارها ، پایه ها ، پی ها، تکیه گاه ها ، ریل ها و کابین ها باید با رعایت اصول ایمنی ، قواعد فنی ، دستورالعمل ها و توصیه های سازندگان آنها ، توسط اشخاص ذیصلاح نصب و آماده به کار شوند.

۶-۲-۳) هر وسیله بالابر دارای ظرفیت بار مجاز و همچنین سرعت و زاویه کار مطمئن و مشخصی است که باید این مشخصات بر روی تابلویی درج و در محل مناسبی بر روی دستگاه نصب شود. باری که حمل می‌شود و سرعت کار بالابر، به هیچ وجه نباید از ظرفیت بار و سرعت کار مطمئن آن بیشتر باشد . بعلاوه استفاده از آسانسورهای موقت حمل بار و نفر بدون حضور متصدی مربوط ممنوع می باشد.

۶-۲-۴) کلیه پیچ ها و مهره ها در دستگاه بالابر باید به ترتیبی باشند که طول پیچ به اندازه کافی بوده و در صورت لزوم بتوان مهره را آچار کشی و محکم نمود. پیچ ها و مهره های قطعات متحرک باید دارای واشرهای فنری باشند تا از شل شدن مهره ها جلوگیری به عمل آید. همچنین اتصال قطعات بالابرهای معمول ساختمانی باید به طریقی باشد که از حرکت جانبی دستگاه جلوگیری شود. به علاوه لازم است کلیه دستگاه های بالابر دارای سیستم قطع کننده برای مواقع اضطراری به خصوص سیستم قطع کننده خودکار برای متوقف نمودن قلاب در فاصله حداکثر ۲۰۰ میلی متری از قرقره وینچ باشد.

۶-۲-۵) متصدی دستگاه ها و وسایل بالابر همزمان ، با کار بر روی دستگاه مورد نظر، حق انجام کار دیگری را ندارد. به علاوه کابین و محل کار متصدی دستگاه ها و وسایل بالابر باید:
الف: دارای سقف محکم و مطمئن باشد تا متصدی از خطر احتمالی سقوط اجسام بر روی سقف محفوظ بماند.
ب: به ترتیبی باشد که متصدی میدان دید کافی در اطراف خود برای انجام عملیات داشته باشد.
پ: به وسیله ارتباط صوتی با خارج از کابین جهت دریافت پیام و همچنین وسیله اطفاء حریق مجهز باشد.

۶-۲-۶) قلاب دستگاه ها و وسایل بالابر باید مجهز به شیطانک باشد تا مانع جدا شدن اتفاقی بار از آن گردد. همچنین حداکثر باری را که می‌توان بوسیله آن بلند نمود ، به طور واضح بر روی آن حک شده باشد.

۶-۲-۷) میزان حداکثر بار مجاز زنجیرها، کابل ها و سایر وسایل بستن و بلند کردن بار، باید بر روی پلاک فلزی درج و در محل مناسبی بر روی بدنه دستگاه نصب و مفاد آن دقیقاً رعایت گردد.

۶-۲-۸) دستگاه های بالابر ثابت از قبیل جرثقیل های برجی (تاور کرین) و آسانسورهای موقت باید با رعایت بند ۶-۲-۲به طور مطمئن در محل نصب خود مهار گردند . در مورد تاور کرین ها ، استحکام و مقاومت زمین محل استقرار دستگاه و همچنین پی آن ، قبل از شروع عملیات نصب و مونتاژ باید توسط شخص ذیصلاح مورد بررسی قرار گیرد. همچنین نحوه مهار دستگاه باید به ترتیبی باشد که در مقابل حداکثر نیروی باد و طوفان در محل، مقاومت کافی داشته باشد.

۶-۲-۹) قسمت های مختلف دستگاه ها و وسایل بالابر باید طبق برنامه زیر مورد بازدیدهای دوره ای یا معاینه فنی و آزمایش  قرار گیرند:
الف: بازدید روزانه قلاب ها ، حلقه ها ، اتصالات،چنگک ها ، کابل ها ، زنجیرها و به طور کلی تمامی لوازمی که برای بستن و بلند کردن بار مورد استفاده قرار می گیرند از نظر فرسودگی ، خوردگی ، شکستگی ، ترک خوردگی و هر نوع عیب و ایرادهای ظاهری دیگر، توسط متصدی و مسئول دستگاه.
ب: بازدید فنی کلیه قسمت های دستگاه ، هفته ای یک بار، توسط شخص ذیصلاح .
پ: معاینه فنی و آزمایش کلیه قسمت های دستگاه توسط  شخص ذیصلاح و صدور برگ گواهی اجازه کار، هر ۶ ماه یک بار و همچنین قبل از استفاده برای اولین بار و یا پس از هرگونه جابجایی و نصب در محل جدید .

۶-۲-۱۰) کلیه تعمیرات اساسی و تعویض قطعات و لوازم اصلی که بر روی دستگاه بالابر انجام می‌شود ، باید در دفتر ویژه ای ثبت و توسط شخص ذیصلاح امضاء گردد. این دفتر همراه با برگ های گواهی اجازه کار موضوع بند ۶-۲-۹ پ ، باید حسب مورد نزد مالک و کارفرمای دستگاه بالابر نگهداری و در هنگام لزوم ارائه گردد.

۶-۲-۱۱) رانندگان یا متصدیان دستگاه ها و وسایل بالابر باید دارای شرایط  زیر باشند:
الف: از لحاظ جسمی و روانی در سلامت کامل بوده و دارای برگ گواهی بهداشتی از مراکز مورد تأیید وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی باشند .
ب: دوره آموزشی لازم را طی نموده و دارای برگ گواهی مربوط و پروانه مهارت  فنی باشند .
پ: در مورد جرثقیل متحرک (نصب شده بر روی کامیون) ، علاوه بر شرایط فوق ، داشتن گواهینامه ویژه رانندگی مربوط ، طبق ضوابط و مقررات راهنمایی و رانندگی الزامی است .

۶-۲-۱۲) هر دستگاه بالابر علاوه بر متصدی یا راننده ، باید دارای یک نفر کمک متصدی یا علامت دهنده نیز باشد. این شخص باید در مورد نحوه علامت دادن با دست ها یا وسایل هشدار دهنده و نوع علائم مشخصه و یکنواخت ، آموزش لازم را دیده باشد.

۶-۲-۱۳) محل استقرار و مسیر حرکت دستگاه های بالابر باید قبلاً به طور دقیق بازدید و بررسی شود تا در موقع حرکت و کار ، خطری از طریق نشست زمین ، برخورد با سایر جرثقیل ها و بالابرها ، کابل های برق، لوله های گاز و تأسیسات و بناهای موجود ، و یا سقوط در محل های حفاری شده و از این قبیل ، پیش نیاید . همچنین رعایت حریم ایمنی خطوط هوایی انتقال برق و نظایر آن نیز الزامی می‌باشد .

۶-۲-۱۴) از روی معابر و فضاهای عمومی و خصوصی مجاور کارگاه ساختمانی نباید هیچ باری بوسیله دستگاه های بالابر عبور داده شود و چنانچه انجام این کار اجتناب ناپذیر باشد ، باید با کسب مجوز از مرجع رسمی ساختمان و با رعایت مفاد بند ۲-۲-۱ این معابر و فضاها با استفاده از وسایل مناسب محصور، محدود و یا مسدود گردیده و همچنین علائم هشدار دهنده موثر از قبیل تابلوها ، پرچم های مخصوص یا چراغ های چشمک زن به کار برده شود . در صورتی که ضرورت عبور بار از روی املاک مجاور کارگاه توسط مرجع رسمی ساختمان تأیید گردد ، باید این موضوع کتباً ً به اطلاع مالکین و ساکنین مربوط برسد و تمهیدات ایمنی لازم به عمل آید.

۶-۲-۱۵) رانندگان یا متصدیان دستگاه ها و وسایل بالابر در موقع کار کردن دستگاه ها و یا هنگام آویزان بودن بار، مجاز به انجام کار دیگر و رها کردن دستگاه نمی باشند .

۶-۲-۱۶) جابجایی و حمل کارگران و افراد با وسایل بالا برنده بار ممنوع می باشد .

۶-۲-۱۷) در حین انجام کار، راننده یا متصدی دستگاه بالابر و افراد کمکی و علامت دهنده ، مجاز به خوردن ، آشامیدن و استعمال دخانیات و استفاده از تلفن همراه  و از این قبیل که باعث کاهش هشیاری فرد می گردد ، نمی باشند .

۶-۲-۱۸) در هنگام باد و طوفان شدید باید از کار کردن با دستگاه ها و وسایل بالابر خودداری نمود و نیز در چنین مواقعی باید بازوی جرثقیل های برجی (تاور کرین) در حالت آزاد قرار گیرد. افزایش ارتفاع این جرثقیل ها باید در هوای مناسب و با رعایت ایمنی کامل و بدون توقف تا ارتفاع مورد نظر انجام شود .

۶-۲-۱۹) بار باید به طور آهسته و ملایم جابجا و بالا و پایین آورده شود ، به طوری که در شروع بلند کردن یا در حین پایین آوردن و توقف ، ضربه ای به دستگاه وارد نشود و کنترل آن نیز برای اپراتور به راحتی امکان پذیر باشد.

۶-۲-۲۰)  در زمان استقرار جرثقیل های متحرک ، باید از استحکام تکیه گاه جک و عدم احتمال وجود چاه یا حفره با یک گردش آزمایشی دکل ، اطمینان حاصل گردد .

۶-۲-۲۱) جام (باکت) ، سبد ، کابین و یا هرگونه وسیله حمل بار، باید متناسب با نوع بار و ظرفیت بالابر انتخاب و دارای تعادل کافی باشد.

۶-۲-۲۲) در بکار گیری دستگاه ها و وسایل موتوری بالابر، باید ضوابط مندرج در آیین نامه " حفاظتی وسایل حمل و نقل و جابجا کردن مواد و اشیاء در کارگاه ها " و ضوابط و مقررات مبحث " آسانسور ها و پله های برقی (مبحث ۱۵ مقررات ملی ساختمان) " رعایت شود.

۶- ۳) وسایل موتوری نقل و انتقال، خاکبرداری و جابجایی مصالح ساختمانی
۶-۳-۱) این وسایل شامل ماشین آلات و دیگر وسایل موتوری است که برای جابجایی مصالح ، خاک و ضایعات ساختمانی ، همچنین در گودبرداری و تخریب و نظایر آنها در عملیات ساختمانی ، مورد استفاده قرار می گیرند .

۶-۳-۲) قبل از شروع کار با وسایل مذکور باید ترمز، جعبه فرمان ، لاستیک ، چراغ ، بوق ، برف پاک کن و سایر قسمت های عمل کننده مورد بازدید و بررسی قرار گیرند تا از سالم و آماده به کار بودن قسمت های مذکور اطمینان حاصل شود. ترمزها باید به نحوی تعمیر و نگهداری شوند که وسایل موتوری یاد شده با ظرفیت کامل بار، در کلیه مسیرهای ناهموار و شیب دار کارگاه ساختمانی ، قابل کنترل باشند. ضمناً اطراف و زیر ماشین نیز باید قبل از روشن کردن موتور و حرکت وسیله موتوری بازدید و کنترل شود.

۶-۳-۳) در کارگاه هایی که از وسایل موتوری خاکبرداری و جابجایی مصالح ساختمانی استفاده می شود ، باید راه های ورود و خروج مطمئن ، بی خطر و مناسب برای آنها ایجاد گردد. همچنین برای مقابله با خطرهای ناشی از حرکت وسایل یاد شده ، لازم است علائم و وسایل هشدار دهنده مناسب ، مخصوصاً در موقع حرکت به عقب فراهم شود.

۶-۳-۴) بارگیری بیش از ظرفیت مجاز وسایل موتوری حمل بار ممنوع است . کلیه بارها باید با وسایل ضروری از قبیل زنجیر، کابل ، طناب ، توری ، چادر برزنت و نظایر آن محکم به بدنه وسیله نقلیه بسته شو د، تا مانع از سقوط و ریزش احتمالی آنها گردد. همچنین باید با نصب علائم هشدار دهنده و آگاه کننده نظیر چراغ چشمک زن یا پرچم قرمز از بروز هرگونه حادثه جلوگیری شود.

۶-۳-۵) در موقع بارگیری وسایل نقلیه موتوری به وسیله جرثقیل ، لودر و امثال آنها باید کلیه سرنشینان وسایل مذکور را ترک و در محل ایمن مستقر گردند ، مگر اینکه کابین راننده با ورقهای فولادی مقاوم تقویت و محافظت شده باشد . ضمناً در هنگام بارگیری و یا تخلیه وسایل نقلیه فوق باید علاوه بر استفاده از ترمز دستی از موانع مناسب از قبیل بلوک های چوبی نیز برای جلو گیری از حرکت اتفاقی و مهار وسایل مذکور استفاده شود.

۶-۳-۶) جهت جلوگیری از سقوط افراد به داخل قیف های تغذیه شونده مواد و مصالح ساختمانی ، باید تدابیر لازم اتخاذ گردد.

۶-۳-۷) در موقع توقف (پارک) وسایل موتوری گودبرداری و خاکبرداری از قبیل بولدوزر، لودر، بیل مکانیکی و نظایر آنها باید  تغذیه آنها روی زمین قرار داده شود .

۶-۳-۸) در شرایطی که به دلیل سستی بستر یا ازدیاد شیب آن احتمال به خطر افتادن تعادل وسیله موتوری وجود دارد باید قبل از شروع عملیات ، اقدامات ایمنی و حفاظتی لازم به عمل آید.

۶-۳-۹) در موقع تخلیه یا بارگیری وسایل موتوری در محیط های بسته ، باید تهویه لازم و کافی ، حسب مقادیر حدود مواجهه مجاز اعلام شده توسط وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی صورت گیرد. در غیر این صورت باید موتور آنها خاموش شود .

۶-۳-۱۰) در مورد ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی علاوه بر رعایت مقررات مندرج در آیین نامه های " حفاظتی کارگاه های ساختمانی" ، آیین نامه " ایمنی کار با ماشین آلات عمرانی" و آیین نامه " حفاظتی حمل و نقل و جابجا کردن مواد و اشیا در کارگاه ها " ،  رعایت دستورالعمل های ایمنی سازنده دستگاه های مذکور نیز الزامی است .

نوشته شده توسط  پویا حیاتی
شنبه, 23 تیر 772 ساعت 00:00
بازدید 17366 بار
این مورد را ارزیابی کنید
(2 رای‌ها)