۷) وسایل دسترسی
۷-۱) کلیات
۷-۱-۱) منظور از وسایل دسترسی ، وسایلی است موقتی از قبیل داربست ، نردبان ، راه پله ، راه شیب دار ، بالابر سیار و نظایر آن که برای دسترسی افراد به قسمت های مختلف بنای در دست احداث ، تعمیر ، بازسازی و یا تخریب مورد استفاده قرار می گیرد .

۷-۱-۲) استفاده از بشکه به عنوان جایگاه کار ممنوع است .

۷-۲) داربست
۷-۲-۱) داربست سازه ای است موقت شامل یک یا چند جایگاه ، اجزای نگهدارنده ، اتصالات و تکیه گاه ها که در هنگام اجرای عملیات ساختمانی به منظور دسترسی به بنا و حفظ و نگهداری کارگران یا مصالح در ارتفاع ، مورد استفاده قرار می گیرد .

۷-۲-۲) کلیه قسمت های داربست شامل جایگاه ، اجزای نگهدارنده ، تکیه گاه ها ، اتصالات ، راه های عبور و پلکان داربست باید با استفاده از مصالح مناسب و مرغوب از جنس چوب ، فولاد و امثال آن توسط شخص یا اشخاص ذیصلاح طوری طراحی ، ساخته و آماده به کار شود که داربست علاوه بر ایستایی و پایداری لازم ، ظرفیت پذیرش ۴ برابر بار مورد نظر را داشته باشد .

۷-۲-۳) قطعات و اجزاء چوبی بکار برده شده در داربست باید بدون پوسیدگی ، ترک خوردگی و سایر نواقصی باشد که استحکام آن را به خطر اندازد . همچنین باید از رنگ کردن اجزاء چوبی داربست که باعث پوشیده شدن عیوب و نواقص آن می گردد ، خودداری شود .

۷-۲-۴) تخته های چوبی که برای جایگاه داربست مورد استفاده قرار می گیرند ، باید صاف ، بدون هرگونه زائده و برجستگی و عاری از مواد چسبنده و لغزنده باشند . کلیه تخته ها باید دارای ضخامت یکسان بوده و حداقل دارای ۲۵۰ میلی متر عرض و۵۰ میلی متر ضخامت باشند و طوری در کنار یکدیگر قرار داده و مهار بندی شوند که به هیچ وجه جابجا نشده و ابزار و مصالح از بین آنها به پایین سقوط ننماید . همچنین حداقل عرض جایگاه باید با توجه به آئین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی مصوب شورای عالی حفاظت فنی تعیین و فاصله تکیه گاه های تخته ها حداکثر برای کارهای سنگین ۸/۱متر و برای کارهای سبک  ۳/۲ متر باشد .

۷-۲-۵) اجزای فلزی داربست شامل لوله ها ، بست ها ، پایه ها ، چفت ها و سایر قطعات آن باید سالم و بدون خوردگی ، ترک و عیب باشد . همچنین لوله های داربست باید مستقیم و بدون خمیدگی باشند .

۷-۲-۶) کلیه عملیات مربوط به نصب ، تغییر ، تعمیر یا پیاده کردن داربست ، باید توسط اشخاص ذیصلاح انجام شود .

۷-۲-۷) داربست باید در موارد زیر توسط شخص ذیصلاح مورد بازدید ، کنترل و یا تأیید قرار گیرد تا از پایداری ، استحکام و ایمنی آن اطمینان حاصل شود :
الف : قبل از شروع به استفاده از آن .
ب : حداقل هفته ای یک بار در حین استفاده .
پ : پس از هرگونه تغییرات یا ایجاد وقفه در استفاده از آن .
ت : پس از وقوع باد ، طوفان ، زلزله و عوامل مشابه که استحکام و پایداری داربست مورد تردید قرار گیرد .

۷-۲-۸) برای جلوگیری از خطر سقوط کارگران ، باید در طرف باز جایگاه کار ، نرده حفاظتی مطابق مفاد بخش ۵-۲ نصب گردد . همچنین برای پیش گیری از افتادن مصالح و ابزار کار از روی کف جایگاه ، باید در لبه های باز آن پاخورهای مناسب طبق شرایط مندرج در بخش۵-۳ نصب شود .

۷-۲-۹) در فصل سرما هنگامی که بر روی جایگاه کار مستقر بر داربست برف یا یخ وجود داشته باشد ، کارگران نباید روی آن کار کنند ، مگر آنکه قبلاً برف و یخ از روی جایگاه برداشته شود .
 
۷-۲-۱۰) از جایگاه داربست ها نباید برای انبار کردن مصالح ساختمانی استفاده شود ، مگر مصالحی که برای کوتاه مدت و برای انجام کار فوری مورد نیاز باشد . در چنین حالتی نیز باید جهت تعادل داربست ، بار روی جایگاه به طور یکنواخت توزیع گردد . در پایان کار روزانه ، باید کلیه مصالح و ابزار کار از روی جایگاه کار مستقر بر داربست تخلیه شود .
 
 ۷-۲-۱۱) برای تأمین ایستایی داربست و جلوگیری از واژگون شدن آن رعایت موارد زیر الزامی است :
الف : پایه های داربست به نحو مطمئنی در محل تکیه گاه ها مستقر شود ، به طوری که از جا بجایی و لغزش آنها جلوگیری به عمل آید .
ب : پایه های داربست در محل استقرار بر روی زمین باید روی صفحات مقاوم قرار گیرند ، تا از فرو رفتن آنها در زمین و بر هم خوردن تعادل داربست پیشگیری شود .
پ : داربست باید در فاصله های مناسب عمودی و افقی به طور محکم به ساختمان متصل و مهار گردد ، تا از لرزش و نوسان آن در حین کار جلوگیری به عمل آید .
ت : در مواردی که داربست در دو ضلع مجاور قرار می گیرد ، باید در محل تلاقی به طور کامل به یکدیگر متصل و کلاف شوند .
ث : در موقع طوفان یا باد شدید باید از کار کردن کارگران بر روی داربست جلوگیری شود .
 
 ۷-۲-۱۲) هنگامی که در مجاورت خطوط انتقال نیروی برق نیاز به نصب داربست باشد ، این کار باید با رعایت مفاد بند ۲-۴-۸ صورت پذیرد .

۷-۲-۱۳) هنگامی که مصالح از روی جایگاه داربست به بالا کشیده می شود ، باید به طریق مناسبی از برخورد آن با داربست جلوگیری به عمل آید .

۷-۲-۱۴) در موقع پیاده کردن و برچیدن داربست چوبی ، باید کلیه میخ ها از قطعات داربست به طور کامل بیرون کشیده شود .

۷-۳) نردبان
۷-۳-۱) نردبان وسیله ای است ثابت یا متحرک ، که به منظور دسترسی به تراز مورد نظر ، در عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد و معمولاً شامل دو قطعه در کنار به نام پایه ، و قطعاتی غیر لغزنده در وسط به نام پله و متصل به پایه می باشد . در استفاده از انواع نردبان رعایت موارد زیر الزامی می باشد :
الف : نوع ، جنس ، ابعاد ، قابلیت بارگذاری و نحوه نصب و نگهداری نردبان باید با شرایط اقلیمی و نوع عملیات متناسب باشد .
ب : از نردبان هایی که پله ها یا پایه های آن ترک خورده یا نقص دیگری داشته باشند ، نباید استفاده شود .
پ : هنگام استفاده از نردبان ، حمل بار با دست ممنوع می باشد .
ت : پایه ها و تکیه گاه نردبان باید در جایی ثابت قرار گیرد ، به طوری که امکان هیچ لغزشی وجود نداشته باشد . همچنین پله ها و پایه های نردبان نباید به مواد روغنی و لغزنده آلوده باشند.
ث : پله های نردبان فلزی باید آجدار باشند تا از لغزش پا بر روی آنها پیشگیری به عمل آید .
ج : نردبان را نباید جلوی دری که باز است یا قابل باز شدن است قرار دارد ، مگر آنکه در به نحو مطمئن بسته یا قفل شده باشد .
چ : طول نردبان باید یک متر از کفی که برای رسیدن به آن مورد استفاده قرار می گیرد ، بلندتر بوده و این قسمت اضافی فاقد پله باشد .
ح : از یک نردبان نباید بیش از یک نفر به طور همزمان استفاده نماید .

۷-۳-۲) نردبان ثابت با طول بیش از ۳ متر باید مجهز به سامانه متوقف کننده از سقوط باشد . بعلاوه در این نوع نردبان باید حداکثر در هر ۹ متر ، یک پاگرد تعبیه شود و هر قطعه از نردبان که بین دو پاگرد قرار دارد ، نباید در امتداد قطعه قبلی باشد . همچنین نردبان و پاگرد آن باید به وسیله نرده مطابق مفاد بخش ۵-۲ محافظت شود .

۷-۳-۳) افزودن ارتفاع نردبان با قرار دادن اجسامی از قبیل جعبه یا بشکه در زیر پایه های آن یا اتصال دو نردبان کوتاه به یکدیگر مجاز نیست . به علاوه نباید نردبان یک طرفه با طول بیش از ۱۰ متر مورد استفاده قرار گیرد .

۷-۳-۴) نردبان دو طرفه باید مجهز به قید یا ضامنی باشد که از به هم خوردن شیب آن جلوگیری به عمل آید . ضمناً در حالت باز نباید ارتفاع آن از ۳ متر بیشتر باشد .

۷-۳-۵) استفاده از نردبان در هنگام بارندگی و احتمال لغزندگی پایه ها ممنوع است . در صورت لزوم چنانچه نردبان در محلی که احتمال لغزش دارد ، قرار داده شود ، باید به وسیله گوه یا کفشک لاستیکی شیاردار یا وسایل و موانع دیگر از لغزش و حرکت پایه ها جلوگیری شود . همچنین تکیه گاه بالای نردبان باید دارای استحکام کافی باشد .

۷-۳-۶) استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل باید بگونه ای باشد که زاویه ایجادی بین نردبان و سطح مبنا در حدود ۷۵ درجه بوده ، و یا شیب آن طوری انتخاب شود که فاصله بین پایه نردبان تا پایه سازه یک چهارم فاصله تکیه گاه فوقانی بر روی سازه تا سطح مبنا باشد .

۷-۳-۷) در صورت اجبار در استقرار نردبان یک طرفه قابل حمل در زاویه بین ۷۵ تا ۹۰ درجه که تکیه گاه تحتانی با سطح مبنا ایجاد می نماید ، باید نردبان بوسیله اتصالاتی با سازه یا دیوار به صورت ایمنی بسته و محکم گردد .

۷-۳-۸) در استفاده از نردبان در کارگاه های ساختمانی ، رعایت آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع مصوب شورای عالی حفاظت فنی الزامی است .

۷-۴) راه پله موقت
۷-۴-۱ در زمان احداث ساختمان برای حمل مصالح ، رفت و آمد کارگران و دسترسی به زیرزمین و طبقات ، باید حداقل یک راه پله موقت نصب شود و در تمام مدتی که عملیات ساختمانی ادامه دارد ، به دقت از آن محافظت و نگهداری شود .

۷-۴-۲) پله های راه پله موقت باید با رعایت ضوابط و مقررات مبحث " الزامات عمومی ساختمان (مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان) " و رعایت موارد زیر نصب شود :
الف : پله های موقت باید دارای ابعاد یکسان بوده و عرض آنها حداقل ۱ متر، پهنای کف آنها حداقل ۲۸۰ میلی متر ،ارتفاع آنها حداقل ۱۴۰میلی متر و حداکثر۲۲۰ میلی متر باشد .
ب : از چوب ، فلز ، بتن و نظایر آن طوری ساخته شود که ضمن جلوگیری از لغزش و سقوط افراد ، دارای استحکام و مقاومت کافی بوده و ضریب ایمنی بارگذاری آن حداقل ۵/۲ نسبت به حداکثر بارهای وارده باشد .
پ : پس از اجرای رمپ و پاگرد پله های دائمی و تا زمان اجرای این پله ها استفاده موقت از شیب راه و پاگرد آنها ، با رعایت مفاد بندهای فوق الزامی می باشد .
ت : اطراف باز پله های موقت باید بلافاصله بعد از برپایی و نصب ، با حفاظ مناسب مطابق مفاد بخش ۵-۲ محافظت شود .

۷-۵) راه شیب دار و گذرگاه
۷-۵-۱) راه شیب دار در کارگاه ساختمانی راهی است که زاویه آن با سطح افق حداکثر ۵/۱۱درجه (شیب ۲۰ درصد) بوده و برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسایل ، تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد .

۷-۵-۲) گذرگاه یا معابر در کارگاه ساختمانی عبارت است از ، گذرگاه افقی که بر روی زمین یا کف طبقات یا داربست ها و نظایر آن برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسایل ، تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد .

۷-۵-۳) راه شیب دار و گذرگاه باید دارای استحکام و مقاومت کافی بوده و دارای ضریب ایمنی بارگذاری حداقل ۵/۲ نسبت به حداکثر بارهای وارده باشد . ضمناً پوشش کف این راه ها و گذرگاه ها باید با استفاده از مصالح مقاوم و مناسب طوری طراحی و ساخته شود که موجب لغزش و سقوط افراد نشود . در صورت استفاده از تخته چوبی برای پوشش کف ، ضخامت آن نباید از ۵۰ میلی متر کمتر باشد . همچنین اطراف باز راه های شیب دار و معابر که احتمال سقوط افراد را در بر دارد ، باید با رعایت مفاد بخش ۵-۲ محافظت گردد .

۷-۵-۴) راه های شیب دار و گذرگاه هایی که فقط برای عبور افراد ایجاد می شوند ، باید دارای حداقل ۶/۰متر عرض باشد .

۷-۵-۵) راه شیب دار و گذرگاهی که علاوه بر افراد ، برای عبور گاری ، چرخ دستی و یا فرغون نیز مورد استفاده قرار می گیرند ، باید دارای حداقل ۱ متر عرض و حداکثر ۱۸درصد شیب (زاویه حدود ۱۰ درجه) و سطح هموار باشد . فاصله عمودی بین پاگردهای متوالی سطح شیب دار نباید بیش از ۵/۳ متر باشد .

۷-۵-۶) عرض راه شیب دار و معابری که برای حمل و جابجایی وسایل سنگین یا وسایل نقلیه استفاده می شوند ، نباید کمتر از۵/۳ متر باشد ، به علاوه در طرفین آن باید موانع محکم و مناسب نصب گردد .

۷-۵-۷) عرض راه شیب دار که در گودبرداری ها ایجاد می شود باید حداقل ۴ متر بوده و جداره های آن نیز به نحو مقتضی پایدار گردد .