روش تعیین خاک رس لای و گرد وخاک ذرات کوچکتر از 75 میکرون

بر طبق استاندارد ASTM C117-69 و دت 218 استاندارد ملی ایران شماره 446 

هدف:

تعیین خاک رس لای و گرد وخاک (ذرات کوچکتر از 0.075 میکرون)

اهمیت کاربرد: 

سنگدانه ها به عنوان پر کننده در بتن در نظر گرفته می شود و معمولا 60 الی 85 درصد حجم بتن را تشکیل می دهند. ولی باید دارای یک سری خصوصیاتی باشند که بر روی کارایی و مقاومت بتن تولیدی اثر منفی به جای نگذارند. در حالت کلی پر کننده ها باید از دانه های تمیز و سخت و مقاومی تشکیل شده باشند، عاری از مواد شیمیایی باشند و سطح سنگدانه ها از رس – لای – گرد وخاک که در چسبندگی دانه ها با خمیر سیمان تأثر منفی دارد پوشیده نشده باشد.

مواد زایدی که غالبا در مصالح سنگی وجود دارند عبارتند از خاک – رس – لای – املاح معدنی مانند گچ و آهک – مواد آلی که این مواد می تواند روی دانه ها را بپوشانند و یا به صورت ذرات ریز در بین آنها قرار گیرند. بسیاری از این مواد را می توان با شستن خارج کرد (اگر ماسه مواد آلی داشته باشد با شستن نمی توان آنها را خارج کرد). شیست یا سنگهای شیست دار به ویژه بیشتر سنگهای دارای سیلیس فعال برای بتن سازی نامناسب است. اغلب خاک رس بصورت پوششی بر روی سطح سنگدانه ها موجود می باشد که سبب عدم چسبندگی بین خمیر سیمان و سنگدانه ها می شود. لذا اثری جدی بر روی مقاومت و دوام بتن می گذارد.

دو نوع دیگر مواد ریزدانه مانند لای و گرد وخاک می توانند مانند خاک رس بر روی سنگدانه ها بصورت پوششی و یا به صورت آزاد وجود داشته باشند که کثرت آنها به علت ریزی ذرات و داشتن سطح زیاد سبب می شود که مقدار آب لازم برای ساختن بتن و اسلامپ مناسب افزایش یابد که این مسئله به نوعی باعث کاهش مقاومت بین می گردد. از طرف دیگر اینگونه مواد زیان آور در بتن در بعضی شرایط محیطی موجب تغییرات حجمی زیاد و در نتیجه گسیختگی سطح بتن می شوند و یا در اثر ایجاد تنشهای داخلی زیاد باعث ترک خوردگی بتن تازه می شود.

حداکثر مقدار مجاز برای مواد زیان آور در سنگدانه های ریز بتن طبق آئین نامه بتن ایران (آبا)

الف- برای ماسه 
دانه های گذشته از الک 200 در سیستم ASTM (0.075 میلی متر) برای بتن تحت سایش 3 درصد (5% برای ماسه شکسته)
دانه های گذشته از الک 200 در سیستم ASTM (0.075 میلی متر) برای سایر بتنها 5 درصد (7% برای ماسه شکسته)
حداکثر مقدار مجاز مواد زیان آور در سنگدانه های درشت دانه بتن طبق آئین نامه بتن ایران (آبا)

ب- برای شن 
دانه های گذشته از الک 200 در سیستم ASTM (0.075 میلی متر) برای کلیه بتنها 1 درصد (1.5 درصد برای دانه های شکسته) زیاد باعث ترک خوردگی بتن تازه می شود.
چنانچه مواد خارجی (خاک رس – لای – گرد وخاک) موجود در مواد ترکیبی شن و ماسه 5 درصد باشد مقدار افت بتن تا 25 درصد افزایش می یابد.

وسایل آزمایش:

ترازو با دقت 0.1 گرم
الک به شماره های 200 و 16 در سیستم ASTM (0.075 و 1.19 میلی متر)
ظرف یا پیمانه – یک ظرف یا پیمانه با گنجایش کافی برای قرار دادن نمونه در داخل آن به طوری که آب بتواند روی نمونه را بپوشاند و در موقع تکان دادن محتویات آن خارج نگردد.
خشک کن (اون) با حرارت C5±105 درجه سانتی گراد

اپ آزمایشگاه مهندس

نمونه برداری: 

نمونه باید طوری انتخاب گردد که نماینده تمام مواد مورد آزمایش باشد و وزن آن پس از خشک شدن کمتر از وزن مورد نیاز در جدول زیر نباشد

جدول حداقل وزن نمونه

تذکر 1- نمونه گیری در این آزمایش بسیار حائز اهمیت است و چنانچه به روش چهار قسمتی یا به روشهای دیگر (استفاده از دستگاه تقسیم کن) نمونه به طور صحیح تقسیم نگردد نتایج بدست آمده با واقعیت امر تطبیق نمی کند بنابراین لازم است کمال دقت هنگام تقسیم نمونه بعمل آید تا از بین رفتن مواد نرمه که اثر آنها در این آزمایش بسیار مؤثر است جلوگیری نمود.

روش آزمایش: 

نمونه آزمایشی را در حرارت 5±105 درجه سانتی گراد تا رسیدن به وزن ثابت خشک کنید و وزن آنرا با ترازو با دقت 0.1 گرم وزن کنید دقت کنید مقادیر نمونه از مقادیر داده شده در جدول قبلی کمتر نباشد پس از توزین نمودن نمونه مورد آزمایش را در ظرف قرار دهید و به آن آنقدر آب اضافه کنید که تا سطح آنرا کاملا آب بپوشاند و سپس به شدت ظرف را تکان دهید و سپس بلافاصله آب شستشو را روی الک 16 و 200 (که قبلا روی هم نصب کرده اید) سرریز کنید.

تمام مخلوط را در زیر آب به هم بزنید تا دانه های درشت (درشت از 1.19 میلی متر الک شماره 16 در سیستم ASTM) و دانه های ریز (دانه های کوچکتر از 1.19 و بزرگتر از 0.075 میلی متر) و دانه های کوچکتر از 0.075 میلی متر از یکدیگر جدا گردند تا آنجا که امکان دارد در موقع آزمایش دانه های درشت از ظرف خارج نگردد. عمل را تا موقعی که آب شستشو صاف گردد را تکرار نمائید. مخلوط دانه ها را تا وزن ثابت در حرارت C5±105 درجه سانتی گراد خشک کنید و پس از خشک شدن وزن آنرا با دقت 0.1 گرم وزن کنید.

محاسبات: 

نتیجه به صورت زیر محاسبه می گردد.
A درصد مواد کوچکتر از 0.075 میلی متر

فرمول درصد مواد کوچکتر از 0.075 میلی متر

B وزن خشک شده اولیه
C وزن سنگدانه های خشک شده پس از شستشو
سوال- چگونه می توان کنترل کرد که در حین آزمایش دانه های درشت تر از 0.075 میلی متر به بیرون پرتاب نشده باشد.